04.05. Αθήνα: πορεία προς τη Δημοκρατία
Η καταγραφή των νόμων ικανοποίησε ένα μέρος των πολιτών.
Όμως, το οξύ οικονομικό πρόβλημα που ανάγκαζε
όσους δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους
να γίνουν δούλοι,
προκαλούσε συνεχή αναταραχή.
Το 594 π.Χ., οι Αθηναίοι επέλεξαν τον Σόλωνα
Ο Σόλωνας
ήταν ποιητής
και έναν από τους επτά σοφούς,
να δώσει λύση στα δύσκολα προβλήματα της πόλης.
Η Κατάργηση των Χρεών
ήταν ένα από τα μέτρα που έλαβε ο Σόλωνας
Απελευθέρωσε αυτούς που είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών και
απαγόρευσε
στο εξής να δανείζεται κάποιος
με εγγύηση την προσωπική του ελευθερία.
Αυτή είναι η περίφημη διάταξη της νομοθεσίας του Σόλωνα,
γνωστή ως σεισάχθεια,
με την οποία λυτρώθηκε η αγροτική τάξη.
Διαίρεσε τους πολίτες σε τέσσερις τάξεις.
Ένα άλλο μέτρο, με το οποίο ο Σόλωνας αποδυνάμωσε το αριστοκρατικό πολίτευμα,
Ως βάση έθεσε το εισόδημα και όχι την καταγωγή.
Ανάλογα όρισε και τα αξιώματα.
Διεύρυνε τον πολιτικό ρόλο της Εκκλησίας του Δήμου
Στην Εκκλησία του Δήμου έπαιρναν μέρος
όσοι είχαν συμπληρώσει το 20 εικοστό έτος της ηλικίας τους.
Τα θέματα που συζητούνταν στη συνέλευση του λαού,
τα προετοίμαζε η Βουλή των Τετρακοσίων,
αν και η ύπαρξή της αμφισβητείται από ορισμένους μελετητές.
Η δημιουργία της Ηλιαίας,
ενός δικαστηρίου στο οποίο συμμετείχαν με κλήρωση άτομα από όλες τις τάξεις,
ήταν μέτρο που στόχευε στην καλύτερη απονομή της δικαιοσύνης και
την εξάλειψη των ανισοτήτων.
Για να πετύχει, ο Σόλωνας την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά,
στερούσε τα πολιτικά δικαιώματα
από όσους δεν έπαιρναν σαφή θέση
πάνω στα κοινωνικά και πολιτικά θέματα.
Τα μέτρα του Σόλωνα ανακούφισαν τη λαϊκή τάξη και εξίσωσαν τους πλούσιους με τους ευγενείς.
Επειδή η γη εξακολουθούσε να είναι στα χέρια λίγων,
το αίτημα για ξαναμοίρασμα της γης ήλθε πάλι στην επιφάνεια.
Τις ταραχές εκμεταλλεύτηκε ο Πεισίστρατος,
ένας ευγενής,
Ο Πεισίστρατος με τη συμπαράσταση του λαού κατέλαβε την εξουσία και
επέβαλε τυραννικό πολίτευμα.
Ο Πεισίστρατος στέρησε από τους Αθηναίους
ελευθερίες που με αγώνες είχαν κατακτήσει.
Συνέδεσε, όμως, το όνομά του με σημαντικά εξωραϊστικά έργα
(Εννεάκρουνος πηγή, νέα Αγορά, τελεστήριο της Ελευσίνας κ.ά.),
καθώς και με την προσπάθεια για δημιουργία βιβλιοθήκης.
Μετά τον θάνατό του, το 527 π.Χ., την εξουσία ανέλαβε ο γιος του Ιππίας
τον Ιππία οι Αθηναίοι ανέτρεψαν το 510 π.Χ.
Οι καινοτομίες του Κλεισθένη
Από την πολιτική διαμάχη που ακολούθησε την πτώση της τυραννίας,
ευνοημένοι βγήκαν οι δημοκρατικοί,
οι οποίοι με αρχηγό τον Κλεισθένη
προχώρησαν σε ενέργειες που θεμελίωσαν το δημοκρατικό πολίτευμα.
Σημαντικό μέτρο ήταν η δημιουργία δέκα φυλών,
των οποίων τα μέλη προέρχονταν από διαφορετικές περιοχές της Αττικής.
Έτσι έπαψαν η συγγένεια και η καταγωγή
να παίζουν ρόλο στην πολιτική ζωή της Αθήνας.
Με το μέτρο αυτό ο Κλεισθένης «έδωσε την πολιτεία στον λαό»,
όπως έγραψε αργότερα ο Αριστοτέλης.
Ένα άλλο μέτρο ήταν η αύξηση της βουλής κατά 100 μέλη (Βουλή των Πεντακοσίων).
Για να προστατεύσει τους πολίτες από τον κίνδυνο
αύξησης της δύναμης του πολέμαρχου στρατηγού,
αύξησε τον αριθμό των στρατηγών σε δέκα.
Κυρίαρχο σώμα έγινε πλέον η Εκκλησία του Δήμου,
στην οποία λαμβάνονταν οι πιο σοβαρές αποφάσεις.
Ο Κλεισθένης έκανε προσιτά στους πολίτες όλα τα αξιώματα και
εξασφάλισε τη λαϊκή συνοχή.
Δίκαια θεωρείται ως ο θεμελιωτής του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Οι δημοκρατικοί θεσμοί αφύπνισαν το ενδιαφέρον του πολίτη για τα κοινά και
επέφεραν σημαντική αλλαγή στον τρόπο ζωής της πόλης.
Το αποφασιστικό αυτό βήμα προς τη δημοκρατία που πραγματοποιήθηκε στην αρχαία Αθήνα έχει παγκόσμια ιστορική σημασία.