Ιστορία

Κορυφαίο δημιούργημα των κλασικών γραμμάτων είναι η θεμελίωση της επιστήμης της ιστορίας. Για πρώτη φορά ο Ηρόδοτος ( 484-425 π.Χ.), που ονομάστηκε πατέρας της ιστορίας, αφηγείται τους μηδικούς πολέμους καταγράφοντας ταυτόχρονα λεπτομερώς και με χρονολογική σειρά την ιστορία των λαών της Ανατολής και της Αιγύπτου και των ελληνικών πόλεων.

Όμως, μαζί με τα πραγματικά ιστορικά στοιχεία παρουσιάζει και πολλά μυθολογικά που θολώνουν την πραγματική ιστορική εικόνα.

Αυτή την αδυναμία θα διορθώσει σε μεγάλο βαθμό ο επόμενος μεγάλος αρχαίος Έλληνας ιστορικός, ο Θουκυδίδης από την Αθήνα (460-400 π.Χ.).

Ο Θουκυδίδης, που βασικά εξιστορεί τον αδελφοκτόνο Πελοποννησιακό πόλεμο, αποφεύγει τις εύκολες μυθολογικές ερμηνείες των ιστορικών γεγονότων, προσπαθώντας να εξιχνιάσει τις πραγματικές αιτίες που γεννούν τα ιστορικά γεγονότα και να καταγράψει με ακρίβεια και όσο πιο αντικειμενικά μπορεί τα αποτελέσματά τους.

Στην πραγματικότητα ο Θουκυδίδης είναι ο θεμελιωτής της επιστημονικής ιστορικής έρευνας.

Όμως και αυτός, όπως και ο Ξενοφώντας ο Αθηναίος (430/25-355 π.Χ.) –αργότερα και άλλοι– δε θα μπορέσουν να αποφύγουν να χρωματίσουν με προσωπικές απόψεις –υποκειμενικά στοιχεία– το έργο τους, αφού μάλιστα εξιστορούν κυρίως σύγχρονά τους γεγονότα.

Φιλοσοφία

Στη φιλοσοφία επίσης θα αναπτυχθούν νέα ρεύματα, όπως αυτό των σοφιστών, που κατακρίθηκαν από άλλους σύγχρονούς τους μεγάλους φιλοσόφους, όπως ο Σωκράτης (470-399 π.Χ.) και ο μαθητής του Πλάτωνας (427-347 π.Χ.), ότι πρόβαλλαν το προσωπικό όφελος σε βάρος του συλλογικού.

Ωστόσο η συμβολή τους στη θεμελίωση της παιδαγωγικής επιστήμης και της ρητορικής είναι απαραγνώριστη.

Ο Σωκράτης που δεν έγραψε κανένα έργο και τη διδασκαλία του γνωρίζουμε από τα έργα των μαθητών του, κυρίως από τα πολλά έργα του Πλάτωνα που σώθηκαν, θεωρείται ο πατέρας της διαλεκτικής μεθόδου και ο κήρυκας της ηθικής διαβίωσης. Την ηθική διδασκαλία του δασκάλου του συνέχισε και ανέπτυξε σημαντικότατα ο Πλάτωνας που θεωρούσε ότι υπάρχει μία ιδανική σφαίρα ζωής όπου κυριαρχούν οι ιδέες του καλού, του ωραίου, του ηθικού προς τις οποίες πρέπει να κατευθύνεται η ζωή των ανθρώπων.

Μαθητής του Πλάτωνα υπήρξε ο Αριστοτέλης από τα Στάγιρα της Χαλκιδικής, που εκτός από τη φιλοσοφία ανέπτυξε ή έβαλε τις βάσεις για πάρα πολλές επιστήμες – ιατρική, βοτανική, ζωολογία, αστρονομία, γεωγραφία, οικονομία, πολιτική κ.ά.

Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης είναι οι κορυφαίοι διανοητές της αρχαιότητας και το έργο τους αποτέλεσε τη βάση της σύγχρονης φιλοσοφίας και των επιστημών από την εποχή της Αναγέννησης και μετά.

Ιατρική

Ο μαθητής του Αριστοτέλη, Ιπποκράτης από την Κω (460-370 π.Χ.), θα συνεχίσει την ιατρική έρευνα και θα ιδρύσει την πρώτη μεγάλη ιατρική σχολή στην Ελλάδα.

Ρητορική

Τον 4ο κυρίως αιώνα αναπτύσσεται ιδιαίτερα η τέχνη της ρητορικής που απέβλεπε στην καλύτερη, ελκυστικότερη και πιο πειστική ανάπτυξη επιχειρημάτων στα δικαστήρια ή στις συνελεύσεις της Εκκλησίας του Δήμου όπου λαμβάνονταν οι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις.

Ο Λυσίας (445-380 π.Χ.), ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.), ο Δημοσθένης (384-322 π.Χ.), ο Ισαίος, είναι μερικοί μόνο από τους ονομαστούς ρήτορες του 4ου αιώνα π.Χ.

που ανήκαν σε διαφορετικά πολιτικά κόμματα και υπερασπίστηκαν με πάθος και περίτεχνο λόγο τις απόψεις τους.

Θέατρο

Μία από τις σημαντικότερες συμβολές της κλασικής περιόδου είναι η δημιουργία του θεάτρου ή της τραγικής ποίησης, που περιλαμβάνει την τραγωδία, το σατυρικό δράμα και την κωμωδία. Τα έργα των μεγάλων τραγικών και κωμικών ποιητών της αρχαιότητας είναι πάντα επίκαιρα και γι’ αυτό τον λόγο εξακολουθούν μέχρι σήμερα να παίζονται σε όλο τον κόσμο ή να διασκευάζονται από μεγάλους συγγραφείς των νεότερων χρόνων.

Ο Αισχύλος (525-456 π.Χ.) που λέγεται ότι παρουσίαζε τους ανθρώπους καλύτερους από όσο ήταν, ο Σοφοκλής (496-406 π.Χ.) που έπλαθε τους ανθρώπινους χαρακτήρες όπως θα έπρεπε να είναι, και τέλος ο Ευριπίδης (485/84-406 π.Χ.) που τους παρίστανε όπως ακριβώς ήταν, δηλαδή ρεαλιστικά, είναι οι τρεις κορυφαίοι τραγικοί ποιητές της αρχαιότητας.

Στην κωμωδία διακρίθηκε ο Αριστοφάνης (445-386 π.Χ.) που σατίρισε τη σύγχρονή του ζωή αλλά και τους σύγχρονούς του πολιτικούς και πνευματικούς ανθρώπους με τόλμη, αθυροστομία και καυστικό λόγο.

Στην αρχαία Αθήνα οι πολίτες έπαιρναν από το κράτος το αντίτιμο του εισιτηρίου για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις, γεγονός που φανερώνει τη μεγάλη πολιτιστική σημασία που απέδιδαν οι αρχαίοι στο θέατρο.

Μέσα από τους μύθους, που ήταν κυρίως τα θέματα των θεατρικών έργων, διδάσκονταν οι πολίτες να αποφεύγουν την υπερβολή, την υπεροψία και την αλαζονεία και άλλες αρνητικές και ολέθριες συμπεριφορές και αντίθετα να ακολουθούν το μέτρο και τον δρόμο της σύνεσης και της αρετής.