10.04. 3ος Αιώνας μ.Χ. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σε κρίση

Η μεγάλη κρίση του ρωμαϊκού κράτους

Το ρωμαϊκό κράτος, μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου εισέρχεται σε περίοδο μεγάλης κρίσης.

Η κατάρρευση της οικονομίας παραλύει τους κρατικούς μηχανισμούς.

Το πρόβλημα της διαδοχής στο αυτοκρατορικό αξίωμα, που στη Ρώμη δεν είχε λυθεί ποτέ επαρκώς,

δίνει την ευκαιρία στην αυτοκρατορική φρουρά, τους Πραιτωριανούς, και στα στρατεύματα της επαρχίας να επιβάλλουν τον υποψήφιο της προτίμησής τους κάθε φορά που τίθεται θέμα διαδοχής.

Το αποτέλεσμα: η επικράτηση πλήρους αναρχίας.

Οι αυτοκράτορες διαδέχονται ο ένας τον άλλο.

Η κρατική εξουσία καταρρέει και μαζί της καταρρέουν όλοι οι κρατικοί θεσμοί.

Οι εξωτερικοί εχθροί εκμεταλλεύονται και αυτοί το εσωτερικό χάος, διασπούν τα οχυρωμένα σύνορα και εισβάλλουν στα εδάφη της Αυτοκρατορίας.

Ο Διοκλητιανός και η Τετραρχία

Στην κρίσιμη αυτή για την Αυτοκρατορία ιστορική στιγμή μια σειρά στρατιωτικών ιλλυρικής καταγωγής που αναγορεύθηκαν αυτοκράτορες από τα στρατεύματά τους με κορυφαίο τον Διοκλητιανό (284-305) πετυχαίνουν, με σειρά μεταρρυθμίσεων, την ανόρθωση του κράτους.

Ο Διοκλητιανός συνειδητοποίησε ότι η Αυτοκρατορία, επικίνδυνα εκτεθειμένη στις επιθέσεις των «βαρβάρων», δεν είναι δυνατόν να κυβερνάται από έναν μόνο άνδρα.

Για να αποφύγει την οριστική κατάρρευση της Αυτοκρατορίας ο Διοκλητιανός αποφασίζει να μοιραστεί την εξουσία μ’ έναν πιστό σ’ αυτόν στρατιωτικό, τον Μαξιμίνο, ο οποίος έλαβε τον τίτλο του αυγούστου.

Το 293 ο Διοκλητιανός κάνει ένα ακόμη βήμα προς τον καταμερισμό της εξουσίας.

Καθένας από τους δύο αυγούστους προσλαμβάνει έναν βοηθό, ο οποίος θα ασκεί πλήρη εξουσία στην περιοχή του και θα φέρει τον τίτλο του καίσαρα.

Έτσι η Αυτοκρατορία διοικείται πια από μια Τετραρχία, της οποίας ο Διοκλητιανός είναι καθοδηγητής.

Η Ρώμη, θεωρητικά, παραμένει η πρωτεύουσα του κράτους, όμως οι τετράρχες έχουν την έδρα τους σε άλλες πόλεις.