1.6.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
Η οικονομία.
Η κύρια ασχολία των Μήδων και των Περσών πριν από την έξοδό τους από το οροπέδιο του Ιράν ήταν η καλλιέργεια της γης και η κτηνοτροφία, που αποτελούσαν και τη βάση της οικονομίας τους.
Από τα μέσα του 6ου αι.
π.
Χ.
και μετά, η οικονομία της αυτοκρατορίας τους βασιζόταν στην είσπραξη των φόρων από τις κατακτημένες περιοχές.
Η κοινωνία.
Ο Μεγάλος Βασιλιάς, όπως ονόμαζαν οι Έλληνες το βασιλιά των Περσών, ήταν αγαπητός στο λαό του, δε λατρευόταν όμως ως θεός.
Ήταν ο εκλεκτός του θεού στη γη και παράλληλα ο «βασιλιάς του λαού».
Στην κοινωνική ιεραρχία οι Πέρσες και οι Μήδοι κατείχαν προνομιακή θέση έναντι των κατακτημένων υπηκόων και αποτελούσαν τον πυρήνα του αυτοκρατορικού στρατού1.
Οι υπόλοιποι υπήκοοι, δηλαδή οι κάτοικοι των κατακτημένων περιοχών, αντιμετωπίζονταν με ανεκτικότητα, εφόσον πλήρωναν τους φόρους και προσέφεραν τα δώρα που ζητούσε ο βασιλιάς.
Η πολιτική οργάνωση.
Η οργάνωση της περσικής αυτοκρατορίας οφείλεται στο Δαρείο Α'.
Το σύστημα διακυβέρνησης ήταν η απόλυτη μοναρχία.
Η θέληση του βασιλιά αποτελούσε νόμο για τους υπηκόους του.
Ένα αυτοκρατορικό συμβούλιο από ανώτατους αξιωματούχους, που τους όριζε ο ίδιος ο βασιλιάς, λειτουργούσε ως συμβουλευτικό όργανο.
Η απέραντη αυτοκρατορία, που ανατολικά την όριζε ο Ινδός ποταμός και δυτικά το Αιγαίο και η Λιβυκή έρημος στη βόρειο Αφρική, περιελάμβανε εκτός από τους Μήδους και τους Πέρσες μεγάλο αριθμό λαών με διαφορετικούς πολιτισμούς.
Η επιβολή και η διατήρηση της εξουσίας σε μια πανσπερμία λαών προϋπέθετε κατάλληλη οργάνωση.
Για το λόγο αυτό η αυτοκρατορία διαιρέθηκε σε είκοσι επαρχίες, τις σατραπείες.
Τη διοίκηση κάθε σατραπείας ασκούσε ένας ευγενής Πέρσης ή τοπικός ηγεμόνας, διορισμένος από το Μεγάλο Βασιλιά.
Αυτός είχε και τη στρατιωτική εξουσία, εφόσον ήταν υπεύθυνος και για την άμυνα της σατραπείας.
Είχε την υποχρέωση να συγκεντρώνει και να στέλνει τον καθορισμένο φόρο, αλλά και να προμηθεύει με στρατό ή στόλο το Μεγάλο Βασιλιά, σε περίπτωση που το ζητούσε.
Από τη φορολογία ήταν απαλλαγμένοι οι Πέρσες.
Ο φόρος κάθε σατραπείας οριζόταν σε αγαθά και σε χρήμα2.
Ο Δαρείος Α’ χρησιμοποίησε το νόμισμα στις συναλλαγές της αυτοκρατορίας, υιοθετώντας την εφεύρεση των Λυδών.
Έκοψε νόμισμα, το χρυσό δαρεικό, και διαμόρφωσε ένα μικτό οικονομικό σύστημα, βασισμένο αφενός στην ανταλλαγή αγαθών και αφετέρου στο νόμισμα.
Για την επίβλεψη της διοίκησης και τον έλεγχο των σατραπειών υπήρχαν διοικητικοί υπάλληλοι, «τα μάτια και τα αφτιά τον βασιλιά», επιφορτισμένοι με την υποχρέωση να περιοδεύουν τις σατραπείες και να ενημερώνουν το βασιλιά για την επικρατούσα κατάσταση.
Για να διευκολυνθούν οι μετακινήσεις των ανθρώπων, των αγαθών αλλά ιδιαίτερα του στρατού και των βασιλικών ταχυδρόμων, κατασκευάστηκαν δρόμοι και σταθμοί όπου άλλαζαν άλογα και διανυκτέρευε το βασιλικό προσωπικό.
Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούσε η βασιλική οδός που ένωνε τη νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, τα Σούσα, με τις Σάρδεις στη Μ.
Ασία.
Η περσική αυτοκρατορία, αν και διέθετε την καλύτερη οργάνωση από τα υπόλοιπα μεγάλα κράτη της αρχαιότητας, εμφάνιζε και πολλά τρωτά σημεία.
Η πολυεθνική κοινωνία που τη συγκροτούσε δεν είχε στοιχεία συνοχής.
Το πλήθος των υπηκόων, με εξαίρεση τους Μήδους και τους Πέρσες, δεν είχε κανένα δεσμό με την εξουσία.
Ο στρατός και ο στόλος προερχόταν από διαφορετικά έθνη που είχαν χάσει την ελευθερία τους· γι’ αυτό και η αγωνιστικότητα τους ήταν περιορισμένη στους πολέμους.
Εκτός των άλλων είχαν διαφορετική αγωγή και συνήθειες.
Η μεγάλη έκταση διευκόλυνε τις επαναστάσεις σατραπών σε απομακρυσμένες περιοχές ή ακόμα και τις μεταξύ τους συγκρούσεις.
Η πολυεθνική σύνθεση της αυτοκρατορίας συνετέλεσε ακριβώς στην ανεκτική αντιμετώπιση των υπηκόων από την πλευρά του κράτους.
Η πολιτική αυτή εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε αυτοκρατορία του αρχαίου κόσμου.
"