Ο ρωμαϊκός πολιτισμός μέχρι τα τέλη του 3ου αι.
δίνει την εικόνα μιας αγροτικής κοινωνίας πιστής στις παραδόσεις και τις προγονικές αρετές.
Τα χαρακτηριστικά αυτού του πολιτισμού μπορούμε να τα ανιχνεύσουμε στην οργάνωση της οικογένειας, τα ήθη και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Μικρογραφία της ρωμαϊκής κοινωνίας αποτελεί η οικογένεια.
Ήταν οργανωμένη με αυστηρότητα και τάξη.
Αρχηγός με όλες τις εξουσίες στα χέρια του ήταν ο πατέρας.
Ακόμη και εάν κάποιο μέλος της οικογένειας διακρινόταν κοινωνικά, ήταν υποχρεωμένο να υπακούει στον πατέρα.
Κύρια ασχολία του αρχηγού της οικογένειας ήταν να επιβλέπει τους δούλους στην καλλιέργεια των κτημάτων.
Στις υποχρεώσεις του ήταν η ανατροφή των παιδιών σύμφωνα με τα ρωμαϊκά ήθη, ώστε να γίνουν καλοί πολίτες και ανδρείοι στρατιώτες.
Σημαντική ήταν και η θέση της ρωμαίας γυναίκας στην οικογένεια.
Επέβλεπε όλες τις οικιακές εργασίες και συμμετείχε ενεργά σ’ όλες τις εκδηλώσεις και τις συναναστροφές μέσα και έξω από το σπίτι.
Δεν ήταν αποκλεισμένη στο γυναικωνίτη, όπως συνέβαινε στην Ελλάδα.
Μεγάλη ευτυχία για τους Ρωμαίους ήταν η απόκτηση παιδιών.
Οι παλαιές οικογένειες ήταν πολύτεκνες.
Εάν δεν υπήρχε αρσενικό παιδί, ο πατέρας είχε τη δυνατότητα να υιοθετήσει ξένο.
Η αγωγή των παιδιών είχε πρακτικό χαρακτήρα.
Τα παιδιά έπρεπε να γίνουν καλοί πολίτες και στρατιώτες.
Γενικότερα, η εκπαίδευση των παιδιών, μέχρι τα τέλη του 2ου αι.
και πριν την ελληνική επίδραση, παρέμεινε στοιχειώδης.
Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν περιττό ό,τι δεν είχε πρακτική ωφέλεια.
Έτσι, στην αρχή δεν ασχολήθηκαν με τις τέχνες και την καλλιέργεια των γραμμάτων.
Την εκπαίδευση των παιδιών αναλάμβαναν μορφωμένοι δούλοι, οι οποίοι δίδασκαν σε σχολεία γραφή, ανάγνωση και αριθμητική.
Σε μεγαλύτερη ηλικία ασχολούνταν με την ερμηνεία κειμένων αρχαίων συγγραφέων και της Δωδεκαδέλτου.
Είναι γνωστό ότι, όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τον Τάραντα, ο Λίβιος Ανδρόνικος, ένας από τους αιχμαλώτους, χρησιμοποιήθηκε ως οικοδιδάσκαλος και απελευθερώθηκε από τον κύριο του.
Αυτός ήταν και ο πρώτος που μετέφρασε στα λατινικά την Οδύσσεια του Ομήρου για να χρησιμεύσει ως σχολικό βιβλίο.
Η καθημερινή ζωή και η ενασχόληση των Ρωμαίων με τη γεωργία ήταν οι παράγοντες που διαμόρφωσαν τα ήθη και τις ρωμαϊκές αρετές.
Οι Ρωμαίοι ήταν συντηρητικοί, απέφευγαν τις καινοτομίες και δεν άλλαζαν εύκολα τις παλαιές τους συνήθειες.
Η έλλειψη βιοτεχνικής παραγωγής και εμπορικών ενασχολήσεων είχαν περιορίσει τα ενδιαφέροντά τους στην καλλιέργεια της γης και στις τελετές που σχετίζονταν με τον αγροτικό τρόπο ζωής.
Η απλότητα και η λιτότητα ήταν στοιχεία που χαρακτήριζαν όλες τους τις εκδηλώσεις.
Ανάμεσα στα προτερήματα που χαρακτήριζαν τη ρωμαϊκή κοινωνία και συνέβαλλαν στην ισχυροποίηση του ρωμαϊκού κράτους ήταν ο σεβασμός και η πειθαρχία στους ανωτέρους, η υπακοή στους νόμους και η αφοσίωση στις επιταγές της πατρίδας.
Οι Ρωμαίοι ήταν λαός θρησκευόμενος.
Κάθε πράξη τους περιβαλλόταν από θρησκευτική τελετή.
Έτσι, εκτός από τους επίσημους θεούς της πολιτείας, υπήρχαν και οι οικογενειακοί θεοί.
Τους παλαιότερους χρόνους δεν έδιναν συγκεκριμένη μορφή στους θεούς τους και δεν κατασκεύαζαν αγάλματα και ναούς για να τους λατρεύουν.
Φαντάζονταν ότι θεότητες κατοικούσαν σε ορισμένα αντικείμενα, όπως στο κατώφλι της θύρας, στη φλόγα της εστίας και αλλού, και τους παρίσταναν με χόρτα, λίθους, ξύλα κ.
9 Η ρωμαϊκή Θρησκεία παρουσιάζει σταδιακή εξέλιξη, αποτέλεσμα των επιρροών που δέχτηκε από τους άλλους λαούς.
Στην αρχή, ήταν συνδεδεμένη με την αγροτική ζωή των Ρωμαίων, στη συνέχεια όμως υιοθέτησε πολλά στοιχεία από τη θρησκεία των Ετρούσκων και πολύ περισσότερο των Ελλήνων.
Όταν οι Ρωμαίοι υπέταξαν τις ελληνικές πόλεις, γνώρισαν τους θεούς των Ελλήνων και την ελληνική μυθολογία, γοητεύτηκαν από τις διηγήσεις που αφορούσαν τη δράση των θεών και σταδιακά ταύτισαν τους παλαιούς τους θεούς με τους ελληνικούς.
Κάτι ανάλογο συνέβη και αργότερα, όταν οι Ρωμαίοι υπέταξαν την Ανατολή.
Τότε υιοθέτησαν τη λατρεία νέων θεοτήτων ανατολικής καταγωγής.
Οι σπουδαιότεροι επίσημοι θεοί της ρωμαϊκής πολιτείας ήταν: ο Ιανός, ο θεός της κύριας πύλης της Ρώμης, που αποδιδόταν με δύο πρόσωπα, η Εστία, η θεά της ιερής φωτιάς της πόλης, ο Ζευς με ανάλογες ιδιότητες με αυτές που του απέδιδαν οι Έλληνες και ο Άρης, θεός της βλάστησης και του πολέμου.
Σύμφωνα με τη ρωμαϊκή μυθολογία, ο Άρης ήταν ο πατέρας του ρωμαϊκού γένους γιατί απ’ αυτόν γεννήθηκε ο Ρωμύλος, ο ιδρυτής της Ρώμης.
Οι κύριοι τρόποι λατρείας ήταν οι ίδιοι με τους ελληνικούς, δηλαδή οι Ρωμαίοι τιμούσαν τους θεούς τους με προσευχές, Ουσίες, λιτανείες και πανηγύρια.
Όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία που αφορούν την οργάνωση της οικογένειας, τα ήθη και τις θρησκευτικές παραδόσεις, αποδίδουν το χαρακτήρα που παρουσιάζει η ρωμαϊκή κοινωνία και ο πολιτισμός της μέχρι τα τέλη του 3ου αι.
, όταν οι ταξικοί αγώνες υποχώρησαν και οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν στην Ιταλία, ο ρωμαϊκός πολιτισμός διαφοροποιήθηκε.
1 Να εξηγήσετε μέσα από ποιες πολιτικές διαδικασίες οριστικοποιήθηκε η δημοκρατική οργάνωση της ρωμαϊκής πολιτείας (Res publica).
2 Να αξιολογήσετε την πολιτική που εφάρμοσαν οι Ρωμαίοι απέναντι στους κατακτημένους λαούς.
3 Σε ποια συμπεράσματα σας οδηγεί η μελέτη των παραθεμάτων 2 και 3 σε ό,τι αφορά την προέλευση των κατοίκων της Ρώμης και ιδιαίτερα της τάξης των πληβείων;4 Αφού μελετήσετε το παράθεμα 5 να επισημάνετε και να σχολιάσετε τις επαναστατικές αλλαγές που καθιέρωσε η Δωδεκάδελτος.
5 Ποια είναι η σημασία του επεισοδίου που αφηγείται ο Τίτος Λίβιος και ποιοι λόγοι κατά την άποψή σας καθιέρωσαν τα ήθη που προβάλλει το παράθεμα 6;"