6.1.4 Η ρωμαϊκή τέχνη
“Οι Ρωμαίοι στα έργα της τέχνης τους μιμήθηκαν ελληνικά πρότυπα.
— Δεν πρέπει όμως κάθε καλλιτεχνικό δημιούργημα εκείνης της εποχής να θεωρείται ότι ήταν ελληνικό ως προς την έμπνευση και την εκτέλεσή του.
— Πολλά από τα έργα της τέχνης των αυτοκρατορικών χρόνων έχουν έκδηλα τα χαρακτηριστικά της παράδοσης και της αισθητικής των Ρωμαίων.
— Σε άλλα η σύζευξη ελληνικών και ρωμαϊκών χαρακτηριστικών είναι τέτοια που δεν επιτρέπει να διακρίνουμε ποια και μέχρι ποιου βαθμού ήταν η συμβολή του κάθε λαού.
— Τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα των Ρωμαίων συνδύαζαν πνεύμα πρακτικό και συγχρόνως μεγαλεπήβολο.
— Κατασκευάστηκαν έργα μεγάλωνδιαστάσεων που εξυπηρέτησαν πρακτικές ανάγκες της καθημερινής ζωής.
— Είχαν μνημειακό*χαρακτήρα, προέβαλλαν την ιδέα του μεγαλείουκαι της υλικής δύναμης και όχι της λεπτότηταςκαι της πνευματικής συγκίνησης.
Η αρχιτεκτονική.
— Ήταν η τέχνη με την οποία ασχολήθηκαν περισσότερο οι Ρωμαίοι.
— Ιδιαίτερααπό την εποχή του Αυγούστου, η εξέλιξή της ήταν μεγάλη.
— Εξυπηρέτησε περισσότερο απ’ οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης το μεγαλείο της Ρώμης και διευκόλυνε παράλληλα τη ζωή των υπηκόων της8.
— Η ρωμαϊκή αρχιτεκτονική χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα στοιχεία: Τελειοποίηση των οικοδομικών υλικών.
— Ανακάλυψαν ένα μείγμα από ασβέστη, άμμο, χαλίκια ή μικρά σπασμένα κεραμίδια, ιδιαίτερα ανθεκτικό.
— Το χρησιμοποιούσαν για γέμισμα των τοίχων, οι οποίοι εξωτερικά ήταν πλιθόκτιστοι ή λιθόκτιστοι.
— Στη συνέχεια την επιφάνεια των τοίχων την κάλυπταν με ασβεστοκονίαμα* ή με πλάκες μαρμάρου.
— Τάση προς το μνημειακό*.
— Προτίμηση στα καμπυλόγραμμα αρχιτεκτονικά στοιχεία - τόξο, καμάρα, σφαιρικός θόλος - σε αντίθεση με την ελληνική αρχιτεκτονική που χρησιμοποίησε τις ευθείες και σπάνια τις καμπύλες στην κατασκευή των μνημείων.
— Κυριαρχία του κορινθιακού ρυθμού.
— Οι Ρωμαίοι αρχιτέκτονες από τους ελληνικούς ρυθμούς χρησιμοποίησαν ιδιαίτερα τον κορινθιακό.
— Στους αυτοκρατορικούς χρόνους προχώρησαν στη διαμόρφωση ενός νέου τύπου κιονόκρανου.
— Επρόκειτο για μια σύνθετη μορφή του κορινθιακού, που συνδύαζε τα παλαιά στοιχεία, δηλαδή τον κάλαθο και τα φύλλα της ακάνθου, με τις έλικες του ιωνικού κιονόκρανου στο επάνω μέρος.
— Παραλλαγή αυτού του τύπου ήταν η αντικατάσταση των ελίκων με φύλλα φοίνικα.
— Η οικονομική ανάπτυξη επέτρεψε στους αυτοκράτορες να κατασκευάσουν μεγάλο αριθμό έργων σε όλη την αυτοκρατορία.
— Οι Αντωνίνοι φρόντισαν ιδιαίτερα για την κατασκευή έργωκοινής ωφέλειας στις επαρχίες, όπως γέφυρες, υδραγωγεία, αγορές, θέρμες*, νυμφαία*, ωδεία, βιβλιοθήκες.
— Από τα μνημεία που οικοδομήθηκαν στη Ρώμη τα σπουδαιότερα ήταν: Το Πάνθεον, μεγάλο κυλινδρικού σχήματος οικοδόμημα με θόλο.
— Ήταν ναός που κατασκευάστηκε από τον Αδριανό σε αντικατάσταση πρωιμότερου ναού της εποχής του Αυγούστου.
— Το Κολοσσαίο, αμφιθέατρο που χωρούσε μέχρι πενήντα χιλιάδες θεατές.
— Η κατασκευή του άρχισε από το Βεσπασιανό και ολοκληρώθηκε από τους άμεσους διαδόχους του.
— Οι αγορές του Αυγούστου (Forum Augusti), του Βεσπασιανού, του Δομιτιανού και του Νέρβα, οι οποίες αποτελούσαν ενιαίο οικοδομικό συγκρότημα.
— Σ’ αυτό αργότερα προστέθηκε ένα τετράγωνο κτίσμα με πολλά δωμάτια.
— Η καινούργια προσθήκη ήταν η αγορά του Τραϊανού (Forum Trajani).
— Κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους κατασκευάστηκαν σπουδαία έργα και στην Ελλάδα: Ο ναός τον Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, του οποίου η κατασκευή είχε ξεκινήσει την εποχή του Πεισιστράτου (6ος αι.
— π.
Χ.
) αλλά αποπερατώθηκε από τον Αδριανό.
— Η πύλη του Αδριανού, η οποία στήθηκε από τους Αθηναίους προς τιμή του αυτοκράτορα, όταν ήρθε να εγκαινιάσει το ναό του Ολυμπίου Διός.
— Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για μια θριαμβική αψίδα.
— Το Ωδείο στις νότιες παρυφές της Ακρόπολης, προσφορά του πλούσιου Αθηναίου Ηρώδη Αττικού.
— Ήταν έργο των χρόνων του Αδριανού (2ος αι.
— μ.
Χ.
), κατασκευασμένο σε σχήμα στεγασμένου ρωμαϊκού θεάτρου.
— Η Βιβλιοθήκη στην Αθήνα, προσφορά του αυτοκράτορα Αδριανού.
— Η Ροτόντα στη Θεσσαλονίκη.
— Ήταν αρχικά μαυσωλείο*.
— Αποτελούσε μέρος ευρύτερου οικοδομικού συγκροτήματος, τα υπόλοιπα τμήματα του οποίου ήταν ένα ανάκτορο και η αψίδα του Γαλέριου.
— Οικοδομήθηκε στις αρχές του 4ου αι.
— μ.
Χ.
— και αργότερα μετατράπηκε σε εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Η πλαστική.
— Την περίοδο της Δημοκρατίας, η τέχνη της γλυπτικής καλλιεργήθηκε από Έλληνες γλύπτες που είχαν εγκατασταθεί στη Ρώμη και ακολουθούσαν στην κατασκευή των έργων τους τα πρότυπα των ελληνιστικών χρόνων.
— Στους αυτοκρατορικούς χρόνους και ιδιαίτερα το 2ο αι.
— μ.
Χ.
, κύριο γνώρισμα της πλαστικής γίνεται η ρεαλιστική απεικόνιση των μορφών και η ανάπτυξη της τέχνης του πορτρέτου.
— Στα αγάλματα των αυτοκρατόρων μπορούμε να διακρίνουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας τους.
— Η τάση της ρωμαϊκής τέχνης να απεικονίσει την πραγματικότητα και να προβάλει τις πράξεις των αυτοκρατόρων ευνόησε την ανάπτυξη του ιστορικού ανάγλυφου.
— Θριαμβικά τόξα ή αψίδες, κίονες, ακόμα και βάθρα, καλύπτονταν με ανάγλυφες παραστάσεις που εξιστορούσαν τα κατορθώματα των αυτοκρατόρων.
— Χαρακτηριστικάδείγματα ήταν: Ο κίονας του Τραϊανού που στήθηκε στην ομώνυμη αγορά της Ρώμης.
— Σ’ όλη του την επιφάνεια με 2500 μορφές απεικονίζεται η ιστορία των πολέμων του αυτοκράτορα εναντίον των Δακών, αρχαίων κατοίκων της Ρουμανίας.
— Ο ανάγλυφος αυτός κίονας είναι γνωστός ως «λίθινο έπος».
— Η θριαμβική αψίδα του Γαλέριου στη Θεσσαλονίκη, γνωστή ως Καμάρα.
— Κατασκευάστηκε στα τέλη του 3ου αι.
— μ.
Χ.
— σε ανάμνηση των νικηφόρων εκστρατειών του Γαλέριου κατά των Περσών.
Η ζωγραφική.
— Από τον 1ο αι.
— μ.
Χ.
— αναπτύχθηκε η τέχνη της τοιχογραφίας.
— Οι τοίχοι των οικιών των πλουσίων διακοσμούνταν με μορφές, με μυθολογικές σκηνές και κυρίως με την απεικόνιση υποθετικών ανοιγμάτων στο ύπαιθρο εν είδει παραθύρων, απ’ όπου διακρίνονταν τοπία ή άλλα οικοδομήματα.
— Στους αυτοκρατορικούς χρόνους σ’ όλες τις περιοχές του ρωμαϊκού κράτους είχε εξαπλωθεί η τέχνη του ψηφιδωτού.
— Με ψηφιδωτά κάλυπταν τους τοίχους και τα δάπεδα δημόσιων και ιδιωτικών οικοδομημάτων.
— Τα ψηφιδωτά ήταν ζωγραφικές παραστάσεις που δεν κατασκευάζονταν με χρώμα αλλά με ψηφίδες, δηλαδή μικρά κομμάτια γυαλιού, λίθου ή πηλού σε ποικιλία χρωμάτων.
— Την εποχή αυτή καλλιεργήθηκε η προσωπογραφία.
— Ιδιαίτερα δείγματα αποτελούν οι ξύλινοι πίνακες που τοποθετούνταν στη θέση των Η μικροτεχνία.
— Στους αυτοκρατορικούς χρόνους παρατηρείται αύξηση της παραγωγής κοσμημάτων σε βάρος της καλλιτεχνικής ποιότητας.
— Ιδιαίτερης αισθητικής αξίας ήταν οι καμέοι*, δηλαδή πολύτιμοι, λίθοι με ποικίλες χρωματικές επιστρώσεις, οι οποίοι διακοσμούνται με ανάγλυφες μορφές κατά τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνονται τα διαφορετικά χρώματα των επιστρώσεων.
— Δένονταν πάνω σε δαχτυλίδια ή κρέμονταν από το λαιμό.
— Η εφεύρεση του φυσητού γυαλιού συνέβαλε στην ευρεία χρήση γυάλινων δοχείων σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και σχημάτων.
— Η υαλουργία ήταν μια τέχνη που άνθησε ιδιαίτερα στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
1 Αφού μελετήσετε το παράθεμα 1 με το απόσπασμα της επιγραφής της Άγκυρας, να εξηγήσετε πώς δικαιολογείται η απόδοση τόσων τιμών στον Οκταβιανό και να κρίνετε την άποψη του ίδιου του Οκταβιανού ότι «στο τιμητικό αξίωμα τους ξεπέρασα όλους, αλλά πραγματική εξουσία δεν είχα περισσότερη από τους συνάρχοντές μου».
2 Να τεκμηριώσετε την άποψη ότι την εποχή του Αυγούστου η λογοτεχνία τέθηκε στην υπηρεσία του κρατικού μεγαλείου.
3 Να συγκρίνετε τον τρόπο λειτουργίας του αυτοκρατορικού θεσμού στο ρωμαϊκό κράτος με εκείνον των ελληνιστικών μοναρχιών.
4 Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι δεν υπήρχαν ιδιαίτερες αντιδράσεις των κατακτημένων λαών της αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων;5 Σε ποια συμπεράσματα σας οδηγεί η μελέτη του παραθέματος 5 και τουυπότιτλου της εικόνας στη σ.
— 218 σε ό,τι αφορά την κατάσταση που επικρατούσε σε ορισμένες επαρχίες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας;6 Αφού μελετήσετε το παράθεμα 4 και παρατηρήσετε το χάρτη της σ.
— 217,να διατυπώσετε τις απόψεις σας για τη δραστηριότητα του Τραϊανού.
7 Στην κλασική Αθήνα οι σοφιστές φέρνουν στο επίκεντρο του προβληματισμού και της έρευνας τον άνθρωπο.
— Βασικός στόχος τους ήταν η αγωγήτου ανθρώπου, προκειμένου να βελτιώσει τη θέση του μέσα στην κοινωνία.
— Να εξηγήσετε εάν οι εκπρόσωποι της Δεύτερης Σοφιστικής είναι φορείς ενός ανάλογου πνεύματος.
8 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της φιλοσοφικής σκέψης του Πλωτίνου πουανανέωσαν τη φιλοσοφία σύμφωνα με το παράθεμα 7;9 Να μελετήσετε το παράθεμα 8 και να παρατηρήσετε τις εικόνες των σ.
223-224.
— Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής καιποιες οι διαφορές της από την ελληνική; [Για τον εντοπισμό των διαφορώννα συγκρίνετε το ναό της Απτέρου Νίκης (σ.
— 115) με το ναό της FortunaPrimigenia (σ.
— 223)].
"”"