6.2.1 Η κρίση του αυτοκρατορικού θεσμού
Η μορφή του πολιτεύματος που καθιέρωσε ο Αύγουστος, δηλαδή η συγκυβέρνησsη του αυτοκράτορα και της συγκλήτου, διατηρήθηκε για δύο αιώνες.
— Έκτοτε όμως αυτή, η προβληματική από τη φύση της μορφή διοίκησης συνέβαλε στη φθορά του κράτους.
— Από τη μια πλευρά, ο πρώτος πολίτης (princeps) με τη συγκέντρωση του μεγαλύτερου μέρους των εξουσιών στο πρόσωπο του επιδίωκε να επιβάλει τη θέληση του· από την άλλη, η σύγκλητος, που εκπροσωπούσε ό,τι είχε απομείνει από την περίοδο της Δημοκρατίας, προσπαθούσε να περιορίσει την αυτοκρατορική αυταρχικότητα.
— Στη συμβίωση αυτή σημαντικός ήταν ο ρόλος του στρατού.
— Από τις αρχές μάλιστα του 3ου αι.
μ.
Χ.
— έγινε πρωταγωνιστικός, αφού ο αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος με την υποστήριξη του στρατού του παραμέρισε τη σύγκλητο.
— Την κρίση ενίσχυσε η ανάμειξη του στρατού στην πολιτική.
— Η τάση του στρατού, είτε επρόκειτο για πραιτωριανούς είτε για επαρχιακές λεγεώνες, να επιβάλλει τον ηγέτη της αρεσκείας του, είχε ως αποτέλεσμα την ταυτόχρονη διεκδίκηση του θρόνου από πολλούς αυτοκράτορες και σε διαφορετικά σημεία της αυτοκρατορίας.
— Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως στρατιωτική αναρχία.
Την ταραγμένη αυτή εποχή εξέλιπε η τάξη και η ασφάλεια που παρείχε το ρωμαϊκό κράτος στους υπηκόους του.
— Ακόμα και ορισμένες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, όπως αυτή του Καρακάλλα που πολιτογράφησε όλους τους ελεύθερους κατοίκους της αυτοκρατορίας Ρωμαίους (212 μ.
Χ.
), δεν είχε αποτέλεσμα.
— Δυσαρεστημένοι οι λαοί οδηγήθηκαν σε εξεγέρσεις.
— Πολλές επαρχίες σε παραμεθόριες περιοχές ανεξαρτητοποιήθηκαν.
— Είναι χαρακτηριστικό ότι επαρχίες, όπως η Γαλατία, η Ισπανία, η Παννονία και άλλες, λόγω του κινδύνου από βαρβαρικές επιδρομές, ανακήρυξαν δικό τους αυτοκράτορα και αποσπάστηκαν.
— Την εποχή αυτή σχηματίστηκε και το εφήμερο βασίλειο της Παλμύρας σε όαση της συριακής ερήμου.
— Τους χρόνους διακυβέρνησης του από τη Ζηνοβία (267-273 μ.
Χ.
), που διέθετε πολλές ικανότητες και ελληνική παιδεία, το βασίλειο επεκτάθηκε εδαφικά.
— Η δραστήρια βασίλισσα φιλοδόξησε να ανασυστήσει το κράτος των Σελευκιδών.